Wanneer ouders, door wat voor omstandigheden dan ook, niet in staat zijn hun kinderen zelf op te voeden, komen de grootouders als opvoeders vaak in beeld. Het grootbrengen van de tweede generatie brengt veel beloning en voldoening. Als grootouder geef je je kleinkind(eren) een gevoel van veiligheid, je bouwt een intieme band met ze op en fungeert als een soort spil die de familie bij elkaar houdt.
Er zijn ook vele uitdagingen. Hoeveel je ook van je kleinkinderen houdt, ze in huis nemen vraagt nogal wat aanpassingen en zal complicaties met zich meebrengen. Maar met de juiste steun en (deskundige) adviezen kun je een belangrijke rol spelen als opvoeder van je kleinkinderen en hen een onbezorgde jeugd geven.
De rol van pleeggrootouder heeft een grote impact op je leven. Lees hier meer over:
- De rol van pleeggrootouder en jouw emoties
- Communicatie met kleinkinderen en ouders
- Opvoeden is zware taak – denk om jezelf
- Praktische tips voor pleegrootouders
Hoe je hiermee omgaat, bepaalt mede of jullie deze oplossing als een succes ervaren. Onderaan hebben we nog enkele links toegevoegd, waar je verder kunt lezen over deze en andere thema’s m.b.t. pleegouderschap.
1. EMOTIONELE IMPACT VAN HET PLEEGGROOTOUDERSCHAP
Het vooruitzicht je kleinkinderen op te gaan voeden, brengt bepaalde gevoelens en emoties met zich mee. Positieve gevoelens zoals liefde voor de kinderen en de vreugde die je ervaart wanneer je hun ontwikkeling van nabij meemaakt, zijn makkelijk te erkennen. Veel moeilijker te accepteren is dat er ook negatieve gevoelens bij komen, zoals schuldgevoelens, angst en wrevel. Het is belangrijk om je te realiseren dat deze er ook mogen zijn.
Het is volkomen natuurlijk dat je ambivalente gevoelens hebt bij het opvoeden van je kleinkinderen. Je had je deze fase van je leven heel anders voorgesteld. Dat doet niets af aan de liefde voor je kleinkinderen.
“Opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid. En de laatste twee groeien waar de eerste heerst.”
Veel voorkomende negatieve gevoelens en emoties zijn:
Stress en bezorgdheid
Als je de verantwoordelijkheid krijgt voor de opvoeding van je kleinkinderen, is dat nogal een overgang vergeleken met de ontspannen bezoekjes tot dan toe. Hoe vaak hoor je grootouders niet zeggen dat ze het heerlijk vinden om de kleinkinderen over de vloer te hebben? Toch zijn ze meestal blij dat ze aan het eind van de dag de verantwoordelijkheid weer kunnen overdragen. Er kunnen ook zorgen zijn voor de toekomst: “Wat gebeurt er met de kinderen als mij iets overkomt?”
Boosheid en wrevel
Negatieve gevoelens kunnen ook ontstaan naar de ouders van de kinderen. Zij hebben immers de verantwoordelijkheid voor hun kroost aan jou overgelaten (al dan niet als bewuste keuze). Gevoelens van jaloezie naar leeftijdgenoten zijn niet ondenkbaar. Zij hebben de vrijheid om te doen wat ze willen, vooral na de pensionering.
Schuldgevoel
Er kunnen schuldgevoelens boven komen drijven over de fouten die je wellicht gemaakt hebt als ouder. Je kind is immers niet in staat zijn eigen kinderen op te voeden. Daarnaast heb je wellicht minder tijd over voor je andere kleinkinderen, nu je de volledige zorg en verantwoordelijkheid hebt voor je pleegkleinkind.
Verdriet
Zoals al eerder genoemd, kun je verdriet of spijt voelen over het feit dat je je vrijheid kwijt bent. Bovendien mis je als fulltime opvoeder de leuke en meer relaxte rol die je normaal als grootouder kunt vervullen. Nog ingrijpender is het verdriet om je kind, die niet in staat is zelf de verantwoordelijkheid voor de opvoeding te dragen.
Wat voor gevoelens ook een rol spelen, bedenk dat het uiteindelijk hierom gaat: “Opvoeding is een kwestie van liefde, geduld en wijsheid. En de laatste twee groeien waar de eerste heerst”. Vergeet niet dat wijsheid met de jaren komt. Als grootouder heb je veel levenservaring die heel erg van pas kan komen. Je hebt dus heel veel te bieden.
Wat als de emoties je even teveel worden?
Natuurlijk kan het soms even teveel worden, zeker als het een emotioneel zware situatie betreft. Praat erover, binnen jullie gezin, met alle betrokkenen, met een goede vriend(in) of zoek professionele hulp waar je een klik mee hebt. Je kunt er ook eerst over lezen. Dit geldt uiteraard voor alle betrokkenen. Open communicatie is heel belangrijk, want:
- het neemt misverstanden weg,
- zorgt ervoor dat je alles in een nuchter of helder perspectief gaat zien
- en geeft overzicht van wat er werkelijk speelt.
Emoties willen gehoord worden en moeten worden geuit. Anders zetten ze zich in je lichaam vast, ontstaat er spanning en zullen ze zich gaan wreken.
2. COMMUNICATIE MET KLEINKINDEREN EN HUN OUDERS
Een goede communicatie is dus van essentieel belang. Als pleeggrootouder is het belangrijk om goed te communiceren met zowel je kleinkind als de ouders van het kind. Dit kan onnodige verwarring en teleurstelling voorkomen.
Communicatie met de kleinkinderen
Maak regelmatig tijd vrij voor een goed gesprek en nodig de kinderen uit om over hun gevoelens te praten. Geef ze daarbij de ruimte om al hun emoties te uiten en luister naar hen zonder te oordelen.
Als ik je vraag naar mij te luisteren
en jij begint mij te vertellen,
waarom ik iets niet zo moet voelen als ik voel,
dan neem jij mijn gevoelens niet serieus.
Leo Buscaglia (Amerikaans schrijver)
Vaak hebben de kinderen in een emotionele rollercoaster gezeten door de gebeurtenissen die ertoe hebben geleid dat ze bij hun grootouders zijn gaan wonen. Belangrijk bij deze gesprekken is dat je je eigen gevoelens van boosheid, teleurstelling en wrevel niet ventileert. Dat kan tot verwarring leiden en de kinderen in een loyaliteitsconflict brengen.
Investeer in contact tussen de kinderen met de ouders
Indien mogelijk, probeer dan de kinderen te stimuleren het contact met de ouders te onderhouden. Het is verstandig om een bezoek van kinderen aan ouders goed voor te bereiden en te praten over de verwachtingen van zowel ouder als kind. Dit kan teleurstellingen voorkomen. Het is oké om te zeggen dat je niet overal een antwoord op hebt. Bijvoorbeeld op de vraag wanneer ze weer bij hun ouders kunnen gaan wonen.
Met hele jonge kinderen is het goed om te communiceren via spel. Schakel hier eventueel een deskundige bij in, bijvoorbeeld een kinderpsycholoog. Deze kan goeie tips geven en je begeleiden.
“Luisteren kan heel veel zeggen.”
Informeer en betrek de ouders
Het is van groot belang om de ouders van het kind, als deze nog in beeld zijn, zoveel mogelijk te betrekken bij de opvoeding en hen op de hoogte te houden van belangrijke ontwikkelingen, maar ook van de dagelijkse routine van het kind en informatie over schoolzaken, vriendjes en hobby’s. Probeer ook in de communicatie met de ouders je gevoelens van boosheid, frustratie en wrevel even te parkeren en luister goed naar hen. “Luisteren kan heel veel zeggen.”
De ouders kunnen nog wel degelijk een rol spelen in de opvoeding, ook al zijn ze door bepaalde omstandigheden niet in staat de hele verantwoordelijkheid te dragen.
Waar het uiteindelijk om gaat is het kind een goede jeugd te geven en daarbij heb je een gezamenlijk belang voor ogen.
3. DE ROL VAN PLEEGGROOTOUDER, DENK OOK OM JEZELF
Er hangt nog vaak een zweem van ‘gebrek aan beter’ wanneer het gaat om het plaatsen van kinderen bij de grootouders. Onterecht, zo blijkt uit onderzoek: de opvang in een pleeggrootoudergezin is relatief vaak een succes. In vele gevallen zelfs succesvoller dan in een regulier pleeggezin.
Opvoeden van kleinkinderen zware taak
Goed nieuws dus voor grootouders die met liefde de taak van de opvoeding op zich (willen gaan) nemen. Desondanks blijft het feit dat het opvoeden van je kleinkinderen een zware en verantwoordelijke taak is. De leeftijd van de grootouders speelt hierbij een niet onaanzienlijke rol. Zo is de kans op gezondheidsproblemen groter. De energie neemt af en de opa’s en oma’s ‘flitsen’ niet meer zo snel door het leven als in de tijd toen ze hun kinderen opvoedden.
De fysieke belasting van het opvoeden van jonge kinderen kan zwaar zijn. Al eerder schreven we over de grote emotionele belasting die kan ontstaan wanneer je als grootouder je kleinkinderen opvoedt. Hoe zorg je ervoor dat je het opvoeden van je kleinkind volhoudt?
Zorg goed voor jezelf: plan tijd in voor ontspannende activiteiten
Als opvoeder van je kleinkind is het belangrijk om goed voor jezelf te zorgen. Leef gezond en plan heel bewust tijd voor jezelf in; maak tijd vrij voor hobby’s, sport en sociale contacten. Pak de slaaptijden van het kind mee voor jezelf. Zo houd je de zorgtaak in balans met het leven dat je al had en wanneer je lekker in je vel zit, kun je meer aan. Dit alles heeft ook weer een positief effect op de kinderen.
Hulp zoeken bij lotgenoten en in je omgeving
Wanneer je om hulp vraagt en deze ook accepteert, kan dat je taak als opvoeder aanzienlijk verlichten. Dat kan zijn in de vorm van een goed gesprek om zorgen en/of emoties te delen. Het opzoeken van lotgenoten, bijvoorbeeld via een zelfhulpgroep, kan leiden tot waardevolle contacten met mensen die weten waar je het over hebt en zij kunnen je ook tips geven over het inschakelen van deskundige hulp.
Bureau Jeugdzorg, Voorziening voor Pleegzorg en Stichting Belangenbehartiging Pleeggrootouders kunnen waardevolle partners zijn bij de opvoeding van je kleinkinderen.
Zoek contact met ouders in de buurt
Het is goed om contact te maken met ouders van kinderen in de buurt. Het leeftijdsverschil hoeft absoluut geen probleem te zijn. Het delen van vreugde en zorgen kan al snel een band smeden. Ook in praktische zin kunnen zulke contacten waardevol zijn, bijvoorbeeld wanneer je buren een ouder kind hebben die je kunt vragen om op te passen.
De kleinkinderen zelf inschakelen voor hulp
Kinderen zijn vaak slimmer en tot meer in staat dan je denkt. Je trapt gemakkelijk in een valkuil door ervan uit te gaan dat jij als opvoeder en verzorger alles moet doen en regelen voor de kinderen. Met deze valkuil hebben ouders natuurlijk ook te maken, maar als opvoedende grootouders heb je misschien een nog veel groter verantwoordelijkheidsgevoel. Dat maakt dat je wellicht eerder in de valkuil stapt.
Kinderen kunnen bepaalde taken op zich nemen en meehelpen met huishoudelijke klusjes. Dit verlicht jouw taak en door het geven van verantwoordelijkheden draag je ertoe bij dat het zelfvertrouwen van de kinderen groeit. Een duidelijke win-winsituatie.
4. PRAKTISCHE TIPS VOOR PLEEGGROOTOUDERS
Behalve de emoties en fysieke belasting heb je ook te maken met bijvoorbeeld financiële consequenties. Kinderen brengen veel kosten met zich mee. De ouders zelf zijn vaak niet in staat om een financiële bijdrage te leveren.
Waar heb je recht op als pleeggrootouder?
Evenals pleegouders, komen ook pleeggrootouders in aanmerking voor een pleegvergoeding. Om daarvoor in aanmerking te komen, moet je de voogdij hebben en moet er wel een hulpvraag zijn. Naar aanleiding daarvan wordt een officiële indicatie gesteld. Je krijgt dan te maken met Bureau Jeugdzorg, die een instantie inschakelt om te bekijken of je de kleinkinderen kunt bieden wat ze nodig hebben. Wanneer je de hulp van Bureau Jeugdzorg inschakelt, moet je ook begeleiding bij de opvoeding accepteren. Meestal is deze begeleiding ook zeer welkom, aangezien de kleinkinderen in een situatie zitten waarin ze al veel meegemaakt hebben.
Wanneer je niet de voogdij hebt en het pleeggrootouderschap op informele basis is geregeld
Als grootouders kleinkinderen opvoeden, is dit vaak niet formeel geregeld. Omdat je in dat geval niet de voogdij hebt, kom je niet ook in aanmerking voor een pleegvergoeding. Je kan wel bij de gemeente informeren naar een vergoeding voor bijzondere kosten. De gemeente is sinds de invoering van de Jeugdwet op 1 januari 2015 verantwoordelijk voor de pleegzorg. Op de website van de Vereniging van de Nederlandse Gemeenten kan je hier meer over lezen.
Begeleiding bij het vinden van de juiste weg
Het kan een hele zoektocht zijn in het doolhof van regels en wetten. Waar vind je antwoorden op de vragen die je hebt? Zelf zoeken op internet is een mogelijkheid, maar soms is het ook fijn om begeleid te worden door een deskundige. Daarvoor kan je onder andere terecht bij Jeugdzorg Nederland.
Overige handige links:
- Ontdek de pleegouder in jezelf en doe een korte test.
- Stichting Belangenbehartiging Pleeggrootouders Nederland heeft tot doel grootouders die hun kleinkinderen opvoeden, te informeren, maar ook met elkaar in contact te brengen.
- Pleegzorg Nederland informeert over hoe je pleegouder wordt, over alle praktische zaken geven zij uitgebreide uitleg, leestips en nog veel meer. Het is een samenwerkingsverband van alle pleegzorgorganisaties.
- Via de site van de Rijksoverheid is er informatie te vinden vanuit het ministerie.
- Over begeleiding bij je pleegouderrol kun je ook op de site van het Nederlands Jeugdinstituut meer lezen.
Ben jij ook een trotse grootouder en wil je op de hoogte blijven?
Meld je aan voor de gratis nieuwsbrief
Bedankt voor de aanmelding
Er ging iets fout. Probeer het nogmaals
Comments are closed.