Opvoeden vroeger en nu    

Uit onderzoek blijkt dat een op de drie Nederlandse ouders twijfelt aan zijn opvoedingskwaliteiten. Waarom lijkt het opvoeden van kinderen tegenwoordig zoveel moeilijker te zijn dan zo’n 30 jaar geleden? 

Het zal je vast niet verbazen dat er in drie decennia een hoop is veranderd. De technologische ontwikkelingen gaan razendsnel, het schoolsysteem heeft een opknapbeurt gekregen en het aantal televisiezenders is niet meer te tellen. Maar wat is het effect van al deze veranderingen op onze manier van opvoeden?
 

De opvoedingsdoelen toen en nu

De opvoedingsdoelen van ouders zijn in de loop van de tijd veranderd. Waar voorheen de nadruk werd gelegd op het conformeren aan regels, wordt nu veel belang gehecht aan het dragen van eigen verantwoordelijkheid en zelfstandig oordelen. De kinderen praten en beslissen mee; er wordt meer onderhandeld.
 

De grootte van het gezin

De grootte van het gezin speelt ook een aanzienlijke rol in de manier van opvoeden. Vroeger waren de gezinnen groter, waarbij de aandacht verdeeld moest worden en kinderen ook vaak elkaar opvoedden. In onze tijd bestaat een gezin uit gemiddeld twee à drie kinderen. In de optiek van de ouder van nu mag het kind niets tekortkomen.

In materialistische zin niet, maar ook op sociaal en psychologisch vlak ligt de lat hoog. Het kind staat centraal en ouders zien het als hun primaire taak om de kinderen te stimuleren zichzelf te ontplooien en om deel te nemen aan muziekles, sport en andere clubjes. Het zal je niet verbazen dat door deze druk er tegenwoordig zelfs prestatiedruk bij kleuters bestaat.

“Vijftig jaar geleden hadden heel wat ouders veel kinderen.
Tegenwoordig hebben heel wat kinderen veel ouders.”

Opvoeden als vanzelfsprekendheid versus opvoeden met boeken, internet en cursussen

Vroeger was het opvoeden meer een vanzelfsprekendheid. Natuurlijk dacht je na over hoe je jouw kinderen naar volwassenheid bracht, maar het was niet een thema waar zoveel over gepraat werd.  Als je een probleem had of zorgen wilde delen, ging je te rade bij familie of vrienden en je las ‘ Ouders van nu’.

Tegenwoordig is er veel meer informatie over ‘goed opvoeden’ te vinden. Er zijn talloze boeken, magazines en websites, een groot aanbod van cursussen en iedereen ventileert zijn mening over opvoeden.
 

Opvoeden: tegenwoordig een taak voor meerdere ouders

Vroeger was de opvoeding vaak een primaire taak van de moeder. Er werd wel gewerkt buitenshuis, maar dan voornamelijk als de kinderen wat ouder waren. De kinderopvang was destijds nog niet zo goed geregeld.

Tegenwoordig zijn vaak de vaders intensief betrokken bij de opvoeding. Beide ouders werken (vaak parttime) en combineren het opvoeden met het maken van een carrière. Ook groeien kinderen vaker op in samengestelde zinnen, waarbij bewust of onbewust meer volwassenen betrokken zijn bij de opvoeding van het kind.

“Er bestaan geen ouders die niet heimelijk in hun kinderen iets bijzonders zien.
En zij hebben gelijk: de mogelijkheden zijn onbeperkt.”

Rust, reinheid en regelmaat geldt als standaard

Het gezin lijkt soms wel een bedrijf. Beide ouders werken en ze hebben, evenals hun kinderen, een volle agenda: sporten, muziek, sociale contacten onderhouden en ga zo maar door. Vroeger kwam het ‘er voor de kinderen zijn’ vaak op de eerste plaats. Kinderen aten tussen de middag thuis hun boterham en konden aan het einde van een schooldag bij een kopje thee met mama en soms ook oma hun verhaal doen.

Nu blijft het merendeel van de kinderen over en gaan ze naar de buitenschoolse opvang. Voor de opvoeder van nu is het een hele uitdaging om te zorgen voor de basisrust die elk kind nodig heeft.

Marijke (58), oma van drie kleinkinderen, bekijkt het gezin van haar dochter met gemengde gevoelens: “Het lijkt soms wel een bedrijf! ‘Rust, reinheid en regelmaat’ hebben wij geleerd. Dat zie ik bij de huidige generatie niet altijd meer terugkomen. Kinderen krijgen heel veel aandacht, slapen als baby in de box in de kamer en worden veel meegenomen. In mijn tijd was het strak geregeld, maar nu lijkt het de andere kant op te gaan. Kinderen worden heel veel beziggehouden. Er is veel meer drukte dan vroeger! Ik kan me dan voorstellen dat er sommige kinderen zijn die daar sterk op reageren. In mijn tijd was het gezin erg belangrijk en nu heb ik weleens het idee dat je ‘kinderen erbij doet’. Al moet ik eerlijk zeggen dat ik het wel jammer vond om niet buitenshuis te kunnen werken. Dat was gewoon niet bespreekbaar.”

Dit interview is overgenomen uit een artikel van het magazine Visie.

Kinderen meer onder druk

De kinderen van nu groeien op in een steeds dynamischer en meer veeleisende samenleving. Hierdoor ervaren ze eerder stress. Ze worden voortdurend geprikkeld door televisie, internet en social media. Het is een uitdaging voor een ouder om je kind hierin te begeleiden.

Een andere ontwikkeling is dat kinderen op steeds jongere leeftijd moeten presteren op school. Als kleuter krijgen ze al te maken met de CITO-toets en worden daarmee getoetst op hun ontwikkeling. Daarnaast wordt er ook van hen verwacht dat ze op sociaal gebied volop meedoen: ze zijn lid van verschillende clubjes en ze behoren veel vriendjes en vriendinnetjes te hebben.
 

Discussieer mee

Al met al zijn de eisen die in onze tijd gesteld worden aan opvoeders, maar ook aan kinderen, behoorlijk zwaar en de lat ligt hoog. Maar wat zegt dit alles en welke manier van opvoeden is eigenlijk ‘beter’? Was vroeger wel echt alles beter?